Böyle durumlarda bazen sadece hafif bir burkulma yaşanırken, bazen de çıkık gibi daha ciddi bir sorunla karşı karşıya kalabiliriz. Özellikle omuz, dirsek ve diz gibi sık kullanılan eklemlerde bu durumla karşılaşmak mümkündür.
Çıkık Nedir? Çıkık Nasıl Anlaşılır?
Vücudumuzda eklem yapıları, günlük hayatta bir şeyleri kaldırmaktan spor yapmaya kadar pek çok faaliyete sorunsuz şekilde katılmamızı sağlar. Bu eklemler, kemiklerin birleşim noktalarında hareket kabiliyetimizi korur ve özgürce hareket etmemize olanak tanır. Ancak zaman zaman aşırı zorlanmalar, ters bir hareket veya beklenmedik bir kaza sonucunda bu eklemlerde çeşitli hasarlar meydana gelebilir. Bu hasarlardan biri, eklem yüzeylerinin normal konumlarından ayrıldığı durumlardır ve uzmanlar, burada ortaya çıkan ayrışmanın hızlı bir şekilde kontrol altına alınması gerektiğini vurgular.
Çıkık Nedir?
Çıkık, bir eklemdeki iki kemiğin, normalde temas halinde olduğu noktadan ayrılması ve eklem yüzeylerinin birbiriyle bağlantısını kaybetmesi durumudur. Yani, kemikler eklem içinde bulunması gereken pozisyonu terk eder.
Çıkık çoğunlukla şu nedenlerle meydana gelir:
Düşme: Özellikle ellerin üzerine düşüldüğünde dirsek ve omuz çıkıkları sık görülür.
Çarpma/Darbe: Spor kazaları veya trafik kazaları gibi durumlarda oluşan darbeler.
Aşırı zorlama: Ani hareketler ya da kontrolsüz çekme-itme hareketleri.
Doğuştan yatkınlık: Bazı kişilerde bağ dokusu gevşekliği nedeniyle çıkık daha kolay meydana gelir.
Çıkık, çocuklardan yaşlılara kadar her yaş grubunda görülebilir. Ancak çocuklarda iskelet sistemi daha esnek olduğu için genellikle burkulma ile atlatılırken, ileri yaşta doku zayıflıkları çıkığı kolaylaştırabilir.
Çıkık Nasıl Anlaşılır?
Her eklem ağrısı, mutlaka çıkık anlamına gelmez. Fakat bazı belirtiler problemi erken fark edilmesine yardımcı olur. Örneğin eklemin normal hareket açıklığının aniden kısıtlanması, şiddetli ağrı ve eklem bölgesinde gözle görülen şekil bozukluğu bu durumun en bariz göstergelerinden sayılabilir.
Hareket ettirmeye çalıştığınızda dayanılmaz bir acı hissediyorsanız, eklem etrafında şişlik ve anormal bir duruş gözlemliyorsanız, bu büyük ihtimalle bir çıkıktır.
Çıkığın teşhisi şu aşamalardan geçer:
Eklemin beklenenden farklı bir konumda durması veya anormal bir şekle bürünmesi
Yoğun ağrı ve dokunma hassasiyeti
Şişlik ve kızarıklık
Hareket ettirme esnasında hissedilen direnç
Bazı durumlarda eklem etrafında uyuşukluk veya soğuma
Çıkık Nasıl Tedavi Edilir?
Çıkık tedavisi, çıkığın tipine, yerine ve eşlik eden doku hasarına göre değişir. Temel hedef, kemiği güvenli bir şekilde eski pozisyonuna getirmek, hasarlı dokuları onarmak ve eklemin tekrar işlevsel hale gelmesini sağlamaktır.
Vücudumuzda birkaç farklı organda çıkık ihtimali bulunur ve her birinin tedavi yöntemi birbirinden farklı olabilir.
Omuz Çıkığı Tedavisi
Diz Çıkığı Tedavisi
Dirsek Çıkığı Tedavisi
Parmak Çıkığı Tedavisi
Kalça Çıkığı Tedavisi
1.Omuz Çıkığı Tedavisi
Omuz eklemi, vücudumuzun en hareketli eklemlerinden biridir. Spor aktiviteleri, düşmeler ya da ters hareketler sonucunda kolayca zarar görebilir. Omuz çıkığı yaşandığında şiddetli ağrı, kolu oynatmada güçlük ve omuzun anormal görünümü en tipik belirtilerdir.
Omuz çıkığı tedavi aşamasında omuzun eski yerine oturtulması (redüksiyon) genellikle sedasyon veya ağrı kesici altında yapılır. Ardından omuzu sabitleyici bandajlar, askılar kullanılabilir. İyileşme sürecinde fizik tedavi egzersizlerine büyük önem verilir.
2.Diz Çıkığı Tedavisi
Diz, büyük ağırlık taşıyan ve özellikle sporda yük altında kalan bir eklemdir. Diz çıkığı, oldukça şiddetli bir yaralanma biçimidir ve nadir görülse de acil müdahale gerektirir. Diz çıkığında kemiklerdeki yer değişimi gözle görülecek kadar belirgindir. Ayrıca diz bölgesinde yoğun ağrı, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlılığı yaşanır. Diz çıkığı tedavisinde, redüksiyon sonrasında alçı veya atel uygulamasıyla bacak sabitlenir. Diz eklemine dair yırtık bağ dokusu veya menisküs problemleri varsa cerrahi müdahale de gündeme gelebilir. Uzun süreli rehabilitasyon gerekebilir.
3.Dirsek Çıkığı Tedavisi
Dirsek çıkığı, özellikle çocuklarda düşme sonucu meydana gelebilir. Vakanın ciddiyetine göre ağrı, dirsek bölgesinde belirgin şekil bozukluğu ve hareket zorluğu gibi işaretlerle kendini gösterir.
Dirsek çıkığı tedavisinde öncelikle dirsek eklemi tekrar doğru konuma getirilir, sonrasında ise atel veya alçıyla hareketsiz bırakılması sağlanır. Yumuşak doku hasarı varsa ek fizik tedavi çalışmaları gerekebilir.
4.Parmak Çıkığı Tedavisi
Ellerimizi sürekli kullanırız ve bu nedenle parmak eklemleri de çeşitli travmalara açık haldedir. Parmak çıkıkları, günlük işlevleri fazlasıyla etkiler. Parmak çıkığı tedavisinde doktor, parmağı eski yerine oturtur ve bazen küçük ateller kullanılarak eklemin sabitlenmesi sağlanır. Parmak eklemleri nispeten küçük olduğu için rehabilitasyon süreci de hızlı ilerleyebilir; ancak yanlış veya geç müdahale durumunda eklem hareket açıklığı kalıcı biçimde azalabilir.
5.Kalça Çıkığı Tedavisi
Kalça çıkığı, genellikle yüksek enerjili travmalarda (trafik kazaları, yüksekten düşme gibi) görülür. İleri yaşta olanlarda veya kalça protezi bulunanlarda da zaman zaman çıkık oluşabilir. Kalça bölgesinde yoğun ağrı, bacağın hareket edememesi ve bacağın anormal pozisyonda durması başlıca belirtilerdir.
Kalça çıkığı tedavisinde redüksiyon, immobilizasyon ve gerektiğinde cerrahi girişim ile desteklenebilir. Rehabilitasyon süreci ise uzun olabilir ve dikkatli bir fizik tedavi gerektirir.
Burkulma ve Çıkık Arasındaki Fark Nedir?
Burkulma ve çıkık eklemleri etkileyen farklı yaralanma tipleridir. Burkulma, eklem çevresindeki bağ dokuların aşırı gerilmesi veya yırtılması sonucu meydana gelir. Eklemin stabilitesi bozulur, şişme ve ağrı oluşur; ancak kemiklerin eklem yüzeyindeki konumu genellikle değişmez. Kısacası eklem yüzeyleri, temel olarak doğru yerde kalmaya devam eder. Çıkıkta ise kemikler normal pozisyonundan ayrılır ve eklem yüzeyleri birbirinden uzaklaşır. Bu, daha ciddi bir durum olup acil tıbbi müdahale gerektirir. Çıkık belirtileri genellikle daha şiddetli ve belirgindir. Eklemde bariz şekil bozukluğu, kuvvetli ağrı ve işlev kaybı gibi sorunlar görülür. Eğer tam olarak ayrışma söz konusu değilse, kısmi çıkık (sublüksasyon) durumu ortaya çıkar, ancak bu da basit bir burkulmadan daha ciddidir.
Çıkık oluştuğunda ilk müdahale nasıl olmalıdır?
Bir eklemin normalden farklı bir konumda olduğunu, şiddetli ağrı ve şekil bozukluğu olduğunu fark ettiğinizde ilk yapmanız gereken, yaralanan bölgeyi hareket ettirmemeye çalışmaktır. Ardından derhal tıbbi yardım almak amacıyla sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Eklemi kendi kendine yerine oturtmaya çalışmak tehlikeli sonuçlar doğurabilir, bu yüzden mutlaka uzman müdahalesi şarttır.
Çıkık ne kadar sürede iyileşir?
İyileşme süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte, genellikle birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilir. Bu süre, çıkığın olduğu ekleme ve hasarın derecesine bağlıdır.
Çıkık sonrasında fizik tedavi ne kadar önemlidir?
Çok önemlidir. Çıkık tedavisi sonrasında eklemin yeniden güç kazanması ve normal hareket açıklığına dönmesi için fizik tedavi egzersizleri düzenli olarak yapılmalıdır. Aksi halde eklem sertliği, kas güçsüzlüğü ve tekrar çıkık riski artabilir.
Çıkık tekrarlamaması için alınabilecek önlemler nelerdir?
Öncelikle eklemleri güçlendirecek egzersizlerin düzenli olarak yapılması büyük önem taşır. Bunun yanı sıra, düşme ve çarpma riskini azaltmak için dikkatli olmak, koruyucu ekipmanlar kullanmak (spor yaparken dizlik, dirseklik vb.) ve kontrolsüz hareketlerden kaçınmak da tekrar çıkık yaşanma ihtimalini en aza indirir.
Kaynak:Medicakpark